Çshtë liria? – Më mbetet pakë kohë akoma. Dua të marr shpatën, t’u çanj kokën gomarëve, edhe, në vend të trurit, të kllas këtë: ç’është liria? Te mos të kisha nisur këtë fletën, (gazetën Albania), vaftë në djall, s’do të humbja kohën time të mësonj gomerëve ç’është liria. Dy muaj janë që u nis kjo puna dhe që tani jam lodhur nga shkaku i gomarëve.

Më mirë te shes pleh njeriu se të nisje punë për shqiptarët. Janë nja 50 shqiptarë që kuptojnë ç’është liria; ata nuk na shkruajnë gomarërira se dinë që është i lirë njeriu të thotë si e ka në fund të shpirtit. Po të tjerët janë gomarë, dhe, si të shtyp 12 numra mbas fjalës që dhashë, a e dini ç’kam për të bërë? Qibarët le të mbyllin veshët: kam niet të vete të shes mut, në vend që të mbanj të përkohshmen; më mirë të shes mut njeriu, se të shkruaj për shqiptarët. Gomarëve pra, le të përpiqem akoma një herë t’u mbush kokën me këtë: ç’është liria?

Liria është të mundet njeriu:

• të besojë ç’i do zemra;
• të thotë ç’i do zemra;
• të shkruanj ç’i do zemra;
• të bëjë ç’i do zemra, veç ato që janë kundër lirisë së tjetër njeriu.

Shqiptarët, më të shumët, janë shpirtrobër. Për dëftim: Janë shqiptarë që kanë fe. Unë thom: “Ata janë të lirë të kenë fe, janë të lirë të thonë që kanë fe, janë të lirë të shkruajnë që feja është e mirë, janë të lirë të bëjnë ç’urdhëron feja” dhe kur më dërgojnë artikuj për të lëvduar fetë, i shtyp pa besuar, se s’ kam të drejtë t’u pres lirin’ e fjalës. Po kur unë besonj, thom; shkronjë që më vjen të vjellur për ç’do fe.

– ata shpirtrobërit më thërresin: “S’të lëshojmë lirinë të shash fetë”! S’më lëshoni të shaj fetë.  Por unë, shpirtrobër, pse u lëshonj t’i lëvdoni fetë? A kini, në mos fillosofi, pakëz mend për të kuptuar që fjala juaj është fjalë gomari?

Vëllezër shqiptarë, mjaft rrojti e gjora Shqipëria jetën e Kurmit; duhet dhe ajo të nisë tani të rrojë jetën e mendjes (La vie intellectuelle). Jeta e mendjes është të hapim të tërë zemrat tona, të flasim vëllazërisht njëri kundër fjalës së tjatrit, të kuvendojmë si njerëzit e qytetëruar që mblidhen të lëftojnë me fjalë për iderat e tyre.

Mos besoni se kështu do të largonemi njëri – tjatrit, për kundër do të qasemi më shumë, se do të njihemi më mirë, s’do të kemi mendime të fshehura dhe do të kuptojmë që të tërë jemi të lidhur me dy lidhje të arta: Dëshërimi i së vërtetës dhe i Shqipërisë.

Për të qenë e mirë e përkohshmja, duhet të jetë si pazar, – nji pazar ku gjenden njerëz të pasur, njerëz të varfër, gra, burra, djem, të krishterë, muslimanë, të pafe, të tërë tok, dhe, duke kuvenduar, miren vesh për mbrothësin’ e punërave të tyre.

T.S (TRANK- SPIRO BEG (pseudonimi i Faik Konicës) 

Gazeta Albania, v. 1897, nr. 2, f. 32.