…me poetin lirik vishocicar SKENDER RUSI RUSET
– Nje emer sa i degjuar,aq dhe i vjeter dhe i perhapur ne tere Shqiperine,kam miq e shoke,kolege te nderuar,me kete mbiemer ,ne Shkoder ,Kosove ,Diber,Vlore,Leskovik,Tirane e gjetke. Kur jetonim ne Tirane isha fens i basketbollistit te kombetares,superstar Asllani Rusi,vija e shikoja cdo ndeshje kur luante ne Pallatine sportit “Partiszani”,qe tani mban emrin e tij. – Sa me shume shkojne vitet,aq me shume dalin ne pah,realitetet dhe te vertetat,emrat dhe vlerat e njeresve qe kane bere histori dhe qe kane lene gjurme te paharueshme ne jeten tone ,ne vendlindjen tone te shenjte e te shtrenjte,sic eshte Treva e Devollit,dhe “qyteza” jone, fshati yne Vishocica ,nje “yll i pashuar”,ashtu si kam shkruar gjate ne librat e mij. Po e e kam ndjere veten borxhli,se ka ende per te shkruar,per te permendur ngjarje e kujtime,dhe portrete bije e bija vishicicare,qe kane hedhur themelet e ngritur obleiskun famos te te kesaj “qytezes” te Vishocices ne Devoll,qe tashme ka mbetur nje fshat “i humbur”. -Ne kete kontekst,do ti lutesha ,te gjitheve te shkruanin ato qe dine ,ato qe kane jetuar e degjuar,per kete fshat me njeres patriote,trima liridashes e demokrate,puntore,intelektuale dhe artista te pashoq,vendalinj apo qofshin te huaj,qe kane punuar ne Vishocicen tone.. Keto rreshta qe po shkruaj jane nje pasthenie,te kujtimeve ,mbresa te mija personale te shkruara e te botura ne libra,nga jeta ime dhe nga pervoja e grumbulluar ne Shqiperi e ne Amerike. -Por nuk jane gjithcka e nuk jane perfekte e as qe nuk jam i presosur,per ato qe kam permendur e them me modesti,keshtu edhe i kerkoj falje siqerisht,per te gjithe ato dhe ata qe nuk i kam permendur e me kane munguar,ne librat e mij. * * * -”RUSET” e Vishocices- (mbiemer)-jane dy fise te degjuara qe kane lene gjurme ne jete.. Poeti lirik-SKENDER RUSI -Nga njeri fis i Vishocices,ish qyteza jone,qe nuk ka lidhje gjakume fisin tjeter,nga ku ka dale poeti lirik,i madhi SKENDER RUSI,ish bashkemoshatare e pastaj kolege Mesues Leterise ne Shkollen e Vishocice ,kemi luajtur fotbooll e teater bashke ne skenat e Korces. Kemi ngrene e pire ne nje sofer,qe me pas koha na ndau,une emigrova me familje ne Amerike,ai ne qytetin piktoresk te Korces,me tradita te hershme te kultures e te dijes ,duke u bere promotori i saj ,bilbili i saj,me talentine dhuntin e tij ,letrar e intelektuale,si poet e dramaturg ,ku u shqua si drejtonjes i palodhur ,ne Pallatin e Kulturea,drejtonjes i gazetes “Korca Demokratike”per disa vitem,drejtor ne Teatrin “A.Z.Cajupi”e se fundi deri sa doli ne pension ,Drejtor i Biblotekes te Qytetit. Te gjithe e njohim Skender Rusin si poet lirike famos te dashurise njerezore,me mbi dhjetra botimet letrare te tij,por dhe nje dramaturg te mirefillte me dramat e botuara e te vene ne skene ,pas studimeve e specializmit ne Kajro te Egjyptit. Me te kam shume kujtime e embresa,te cilat me te shumtat i kam shkruar e publikuar, jo vetem si koleg por si nje shok te ngushte ,byrazer, si themi ne devollinjte,por dhe si nje lider poet i afirmuar. Ne gjurmet e te atit te Skenderit,”beme baba te te ngjase”-thote populli,po ecen i biri,Eris Rusi,nje shkrimtar prozator e romancier i talentuar dhe i afirmuar..Pas studimeve ne Itali,ai filloi punen ,edhe sot pedagog i zoti e me pervoje,ne Universitetin”Fan Noli” te Korces.Por ajo qe vlen per tu permendur,eshe se ai ka marre ne duar te sigurta,stafeten letrare te te atit,per ta cuar me perpara traditat,si drejtues i palodhur i Klubit letrar ”Bota e Re” te Korces,dhe i Konferenes te Talenteve te Reja ne Shqiperi e ne diaspore. Nga fisi i Skender Kusit ,ka shume per te permendur ,qe lartesojne emrine e Vishocices,dhe qe kane lene gjurme ne kujtesa tona,bujq ,blegtore e artista,mejshtra muratore ,si te paharuarit Selamiu,Ziniu e te tjere,ish partizane dhe vullnetare ne zonat e demtuara nga termetit ,ie paharuarit kinopertori dhe elektricisti i pare i aposinuar,Gurkazi Rusi, kengetari popullor ,e xhezbandisti ,aktivisri i rinise,“Luani i gjate”-Rusi” ,portieri i pamposhtu i ekipit te futbollit Reshat Rusi,ushtarake,inxhinjere,agtanome,e deri me te rinjte Florenc Rusi,Atrit Rusi,Fitrete Rusi,Myzejen Rusi Kalana,Avdi Rusi ,Guri Rusi ,Ferdinand Rusi e shume te tjere,per te cilet ,kam shkruar gjate ne shkrimet e mia. -Fisi tjeter me mbiemrin RUSI ne Vishocice ,eshte ai i vellezerve Kurtali dhe Sali Rusi,dy familje te medhaja ,me djem ,niper e mbesa te degjuar,intelektuale te shquar,ushtarake,inxhinjere ,profesore e pedagoge te tjere, ne Shqiperi e ketu ne Amerike -SALI RUSI ,Vishocica ,mergimtar patriot ne nje jete te tere ne SHBA,i degjuar ne shoqaten Vatra ,bashke me patriotin vishocicar Adem Kasem Vishocica ish sekretar llogaritar i Vatres te Fab Nolit ne Boston,qe ne vitet e fundit u kthyen te dy ne atdhe ne vitet’70,per te lene eshtrat ne vendlindjen ,prane femijve ,ne fshatine tyre,qe nuk a haroi per asnje cast .Pata fatin ti njoh nga afer e te bisdeoj me ta . Vecanersiht me Saliun ,nje burre i qete e i mencur u thjeshte,fjale embel dhe shume i dhimsur,dhe fliste fjalet me te mira per Ameriken,qe po i shoh tani ne keto dekada qe jetojme ne SHBA ,por te matura,se aso kohe ishim te gjithe ne suverim te sigurimsave e te propgandes komunsite. Saliu kur u kthye ne Shqiperi,ai i gjeti dy djemte tij burra,Sulemanin dhe Ismetin,te kujdesur e te ritur qysh te vegjel ,nga i vellai i tij Kurtaliu ,ne nje familje me djemte e tij. Midis djemve te Kurtalit,do te shquhej,i madhi ,MUHAMET RUSI ,njeri nder kuadrot e para inteligjente pas clirimit ne Devoll ,ne qytetine Bilkishtit,si Drejtor ndermarje dhe te Vishocices. -Ai me pak fjale ,bashke me te paharuarin Nevrus Subashin ,jo vetem hodhen themelet e kolektivit te pare bujqesor ne Shqiperi bashke me kudrot e pare Sali Muka dhe Sali Hysi. Ata ishin te paret e ngritjes te koopertives te pare bujqesore ne Shqiperi( qe zyrtaisht u rregjistrua e dyta ,pas asaj te Krutjes ne Lushnje, keshtu i regjistronte qeveria komuniste),por qe e pranoi zyrtarisht ne fjalen e tij para vishocicareve, vete Enver Hoxha ,kur vizitoi fshatin Vishocice ne vitet ’60. Pata fatin pas kthimit me familje nga Tirana,dhe gjate kohes pas ardhjes Mesues nga Pogradeci,te punoj bashke me ta ,me xha Nevrusin burre zotni dhe me kulture te gjere financier ,dhe me Muhametin kuader i shquar me shkolle ,i ditur, i zoti,dhe autoritar per fjalen e dhene ne dukje serioz….,por shume i dashur,e me zmer te madhe. Me Muhametin,bashkepunova gjate si aktivist rinie ,ai me mesoi me pervojen e tij,vec pasionit ,si kuader dhe masovik,qe te derjtonim me sukses rinine ne aksionet e para lokale e kombetare ,por dhe aktivetetet e shumta artistike kulturore. Mund te them me plot goje,qe ne kohen qe drejtone Muhamet Rusi,Vishocica u be shume famoze jo vetem ne Devoll por edhe ne Shqiperi,per rezulatatet e larta ekonomike,per te ardhurat financiare me te larta te kooperativisteve ne krahasim me ekonomite e tjera bujqesore,,dhe sidomos per aktivtetet e shumta kulturore artistike , -si fshati i pare me drite leketrike ne Shqiperi menjehere pas Clirimit,me central uji,me Pallat Kulture,me Muze,me shkolle te Mesme Bujqesore,me Fushe Futbolli,me Kinema,me Asambel korral,me Teater Amator e te tjera .(kam shkruar ne libtat e mij nuk dua te perseris fakte e realitet.) -SERVET RUSI-Pune e nisur nga Muhameti,si nje kuader i devotshem ,e i paster ,i thjeshte e popullor ,e thelloi i vellai me i vogel,i paharuari SERVET RUSI.Ne kohen kur qe pergjegjes sektori ,Serveti bashke me agranomin specialist,Agim Mulluxhiu,Vishocica u be shume e degjuar,per rendimentet e e larta ne kulturat bujqesore ,si ne patate ,panxhar sheqeri,e vecanerisht ne prodhimi e variteteve te larta te grurit ne parcela te vecanta u arriten te meren rreth 100 kv.per Ha.rendimente te barabarta me ato te Ndermarjes buqesore te Plasese te NB Maliqit ne fushes te Korces. -Vlen per tu permendur dhe vellai me vogel,RAMI RUSI,kam shkruar gjate per te portretin e tij,ne librat e mij.Nje punetor i palodhur ,nje shok e vella i mencur shakator,dhe trakorist i dalluar,si dhe nje artist ,si aktor profesionist i talentuar,kemi luojtur e kam pasur partner ne role bashke ne teater , me artisten vishocicare famoze Eilda Topciu Janushi ,te Teatrit Kombetar te degjuar ne komedine “Pallati176” me te pavdekshim aktorin e madh Roland Trebicka,dhe artiste te shume filmave artistike deri tek i fundit “The Amerika” te regjizorit Piro Milkani.,Elida Topciu,teashme ne pension ne SHBA. -ISMET RUSI-Ai qe lartesoi emerin famos te Vishocices dhe te KTL te Bilishtit ,eshte pasuesi i familjes Rusi,i paharuari profesori i gjimnazit te Bilishtit ,i nderuari i paharuar,Mesuesi pasionat dhe i perkushtuar,intelektuali model, ISMET RUSI. Ismeti , dallohej qe ne rini si nje ativist i gjalle,me tipare masoviku drejtues e i palodhur i rinise , ,me shmebullin e tij ishte i pari ne aksione e ne aktivitet te rinise,ishte dhe fisarmonicist amator. Pas ardhjes ne fshat,nga sherbimi ushtarak tre vjecar ne ishullin e Sazani,ku u dekurua per Trimeri te larte,nga Kuvendi Popullor,filloi punen si mesues ne ciklin e ulet,ne fshatin Zagradec,Buzeliqenas ,qe edhe sot e kujtojne nxenesit e brezat e tij me respkt. Me pas vjen ne fshatin e lindjes Mesues,ne cilkin e ulet ,atehere sa kisha erdhur edhe une nga rrethi Pogradecit.Mbaron shkollen e larte,per Histori-Gjeografi,dhe jep mesim ne Ciklin e larte ne shkollen e Vishocices. Me vone mbaron e kursin shkolles te larte per Filozofi dhe fillon pune ne Gjimnazin e Bilishtit,profesor historie e filozofie,deri sa doli ne pension,ne Demokraci ne shkollen 8-vjecare te Trestenikut. Nje jete e tere punoi me pasion si Mesues edukator i palodhur me brezat e rinj ,ne shkolle e jashte saj me aktivitete e shumta ,ne fshat e ne qytetin e Bilishtit. Gjate kesaj perudhe ,ai shquhet per cilesi te rallla,te nje intelektiali i kompletuar e i palodhor ,dhe si nje aktivist i shquar me organizata e masave ,me perkushtim dhe obligim qytetar,per emacipimin jetes ne fshat e ne qytet, dhe i papajtueshem me zakonet prpanike konservatore,si luftetar i te rese progresive me masat fshatare e qytetaret Ai dallohet per temperamentin dhe karakterin e tij te vendosur ,per te care ,per trumfin e e te rese perparimtare.ishte nje orator i ralle qe te bente per vete, me fjalen e tij. Me Ismetin punova me gjate bashke,ai drejtues ekonomie dhe une drejtues rinie. Ne pamjen e jashteme ai dukej si tip “mendjemadh”e autoritar se mbante dhe syze dielli,por ai ishte njeri i thjeshte,ei ndershem e i sakrifices,punetor i palodhur per edukimine brezave te rinj.Ai ishte njeri shume i dashur ,prekej lehte,dhe shok i beses.Ai meriton vleresimie per figuren e punen e tij ,si Mesues edukator ,patriot i devotshem dhe nje aktivist i shquar me masat punonjese,nje kuader i palodhur,masovik dhe si nje prind shembullore ne edukimin e femijve te tij,te shkelqyer ne mesime e ne pune, ne jete. Keto cilesi ai manifestoi me atdhedashuri si nje mergimtar i flaket,me ardhjen ne SHBA,me bashkim familje,pasi i ati ishte shtetas amerikan.Ai u vendos familisht ne qytetin e New Yorkut ne Broklin.Prape mbajtem lidhjet me te familsht,pasi dhe e shoqja Xhevairja ,nje zonje e rralle dhe inteligjente,aktiviste dalluar e gruas dhe nje brigadiere shembullore e shquar per rezultate te larta ne perimore ,nje grua e resepktuar,ajo ishte shoqe e ngushte me gruan time.Gjate kesaj kohe Ismeti,punoi dhe ne Amerike ,ne punet me te veshtira dhe ne ndertim,maja gratacielave,por asnjeher nuk u ankua.Derisa semundja e rende dhe e parakoshme e uli ne shtrat,per te mos u ngritur me . Do te thkesoj disa fjale te te pavdekshmit korcarit model qytetar ,intelektuali patriot,Vaske Kolit, ish drejtues i ekonomise bujeqsore te KTL Bilisht per disa vite,duke bisdeuar ne telefon shpesh here nga Bostoni,ne kujtimet e mbresat e tij per Bilishtin e bilishtaret qe ai i ngrinte e i vleresonte maksimalisht,si njeres te ndershem e punetore te medhenj ,midis te tjerave do me thoshte per Ismetin ,kur ai u semur rende ,do te citonte me shume respekt fjalet :-“Ismet Rusi, i ka shoket e rralle…”,-dhe i tille mbeti deri ne fund te jetes se tij. -Ai mbete i paharuar dhe mes nesh jo vetem mes njeresve te tij, RUSET e Vishocices,por dhe si nje patriot i pavdekshem mes nesh ,si nje pishtari i dijes e i drites per Vishocicen,Bilishtin, Devollin dhe per Shqiperine edhe ketu ne emergim ne Amerike. -Nuk mund te le pa permendur Setali Rusi,nje burre te urte e te ndershem ,te gjithe njohin ,nje jete te tere ,magazinjerin e Vishocices , qe nga duart dhe lapsin e tij ,kalonin dhe evidentoheshin te gjitha prodhime bujqesore blegtorale te ekonomis dhe qe nuk i mungoi asnjehere ,ne iventaret qe beheshin asnje “maje gjilpere”edhe as nje theske plsmasi(ambalash) te humbur e te shperdoruar.Me Setaliun dhe familjen e tij ,ishim komshinj dhe shkonim si vellezeri bashke edhe me femijet e tij. Jane e kane qene te ralle kuadro te tille ,njeres te devotshem pas punes e detyres,llogaritare magazinjere te ndershem e te perkushtuar si i paharuari Setali Rusi ,i cili nderoi jete vitet e fundit ne Tirane. I hodha keto rreshta modeste,per Ruset e Vishocices ,ku lartesohet emri i poetit korcar Skender Rusi,se i meriotjne te vleresohen me shume ne shoqeri e ne jeten tone ,pasi kane lene gjurme te pashuara ne Jete,po lartesojne femijet,niperti e mbesat tyre ne Shqiperi dhe ketu ne Amerike ,nje liste e gjate pambarim, qe ia vlen te permenden. Te me falin familjaret per ndonje pakorrektesi,se nuk desha te bej biografine e tyre,por u mundova te skicoj ne vija te trasha portretin e tyre njeresor e punetor,larg politikes dhe partishmerive,si njeres te thejshte e te nderuar,mes vishocareve e devollinjeve. Gjithashu do ti lutesha familjareve ,bijve te tyre inteligjente dhe intelektuale te shquar,ushtarake ,inxhinjera profesore kudo qe jane punojne ne Shqiperie ne Amerike , te shkruajne e te plotesojne me krenari per jete e punen e palodhur e me sakrifica te baballareve te tyre te nderuar. Duke bere gjithmone pa mbarim,portretin e plote te devollinjve ,trima e punetore te pashoq,artits dhe intelktuale patriote e demokrate te perkushtuar per vendlindjen,per lirine e paqen,per Atdheun. Mirenjohje dhe respkte, Shkronjesi Modest.
