Qmimi Nobel në Letërsi shkon në duar t’mohusit gjenocidit,..

10.12.2019 23:06:21

nga HAMZA KARCIC

Sarajev, 10 dhjetor 2019

Kur Akademia Suedeze shpalli më 10 tetor autorin austriak Peter Handke si fituesin e këtij viti të qmimit Nobel në Letërsi, vendimi dërgoi valë shoku në të gjithë Evropën Juglindore dhe më gjerë. Shkrimtari njihet shumë më mirë si një apolog për Slobodan Milosheviq dhe mohues i genocidit boshnjak. Reagimet ndaj këtij vendimi skandaloz kanë hyrë tani për gati dy muaj. Të mbijetuarit e gjenocidit dhe familjet e viktimave në Bosnje-Hercegovinë u zemëruan, dhe përfaqësuesit e tyre njoftuan se ata do të udhëtojnë në Stokholm javën tjetër për të shprehur pakënaqësinë e tyre gjatë ceremonisë së ndarjes së çmimeve. Autori boshnjako-amerikan Aleksandar Hemon shënoi një botim të fuqishëm në New York Times duke e quajtur Handke si “Bob Dylan të Apologjeve të Gjenocidit”. Ndërkohë, gazetari amerikan Peter Maass, i cili e mbuloi luftën në vitet 1990, ka bërë një punë të jashtëzakonshme për të shpjeguar si Handke dhe historinë pas vendimit të Akademisë Suedeze për një audiencë më të gjerë. Sado skandaloze që të jetë ky vendim, ai paraqet fazën e fundit në mohimin e genocidit në Bosnje-Hercegovinë. Faza e parë e mohimit filloi ndërsa lufta u shpalos në fillim të viteve 1990, me gazetarë dhe ekspertë që prezantuan një eufemizëm që mos një genocid i kryer kundër muslimanëve të Bosnjës në Evropë duhet të garantojë një ndërhyrje ndërkombëtare. “Pastrimi etnik” ishte një term më i sanitizuar sesa gjenocidi dhe rezultoi i suksesshëm në mospërfytyrimin e natyrës së krimeve. Ajo funksionoi kundër një reagimi të shpejtë ndaj mizorive që Raphael Lemkin kishte në mendje kur ai punoi pa u lodhur për Konventën e Gjenocidit. Eufemizmi është provuar jashtëzakonisht elastik dhe që atëherë ka evoluar në një term akademik të vendosur. Faza e dytë e mohimit filloi me aktvendimet e Gjykatës Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë (ICTY) dhe Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë (ICJ). Ndërsa gjykatat vendosën të vërtetën gjyqësore, vendimet e ngushtuan shkallën dhe shtrirjen e gjenocidit të 1992-1995 në disa ditë në korrik 1995 në Srebrenica. Vendimet e gjykatave me sa duket kishin për qëllim të vërtetojnë faktet siguruan një lokalizim të genocidit. Hapja e parashikuar nga formulimet e vendimeve të gjykatës u kap shpejt si një mënyrë e përshtatshme për të hedhur mënjanë dhe mizoritë e zbardhjes të kryera në pjesën tjetër të Bosnje-Hercegovinës përpara korrikut 1995. Faza e tretë filloi gjatë dekadës së kaluar me politikanë në Ballkan dhe më gjerë filluan të mohojnë edhe këtë përkufizim minimalist të fushës së gjenocidit. Denoncimet erdhën në forma të ndryshme, nga refuzimi i ashpër i fakteve deri tek mohuesit më të sofistikuar në akademi dhe organizatat joqeveritare që merreshin nga mendimi postmodernist. “Tregimet alternative” dhe “të vërtetat e shumta” u bënë gazetat. Vendimi i Akademisë Suedeze për qmimin Nobel për Letërsinë e këtij viti është vendosur të përurojë fazën e katërt të mohimit. Vendimi i Handke sjell mohuesit nga të ftohtit dhe u jep atyre aurën e besueshmërisë. Ai arrin në një rrjedhë kryesore të mohimit. Me dy anëtarë të komisionit të jashtëm që japin dorëheqjen më 2 dhjetor, pasojat nga vendimi i tetorit vazhdojnë. Pas ceremonisë së ndarjes së çmimeve në 10 dhjetor, Akademia Suedeze do të sigurojë për vete një vend të ri në histori: si një perfaqsus i mohimit të genocidit. Perktheu: Sylejman Morina * Profesor i asociuar në Fakultetin e Shkencave Politike në Universitetin e Sarajevës