Pjesën më të madhe të kohës, jeta moderne e suksesshme përfshin shumë teknologji, të qënit vazhdimisht në kontakt me njerëzit e tjerë, duke punuar fort për sa më shumë para të jetë e mundur, dhe duke bërë atë që na është thënë. Këto elemente janë pothuajse një recetë konvencionale për sukses.
Pra mund të jetë surprizuese që disa nga këshillat më të mira për jetën moderne vijnë nga një shkrimtar i papunësuar ndonjëherë që jetonte i vetëm në pyll dhe refuzonte të paguante taksa. Henry David Thoreau (fillimisht David Thoreau, 1817-1862) na kujton rëndësinë e thjeshtësisë, autencitetit dhe mosbindjes së vërtetë.
Ai lindi në vitin 1817, në Concord, një qytet i papërfillshëm në perëndim të Bostonit. Babai i tij ishte një bërës lapsash dhe mamaja e tij udhëhiqte. Ai ndoqi kolegjin në Harvard në vitin 1833 dhe u diplomua në vitin 1837 me nota të mira. Megjithatë ajo refuzoi të ndiqte rrugët e zakonshme të karrierës si ligji, mjekësia ose kisha.
Ai dha mësim për një periudhë kohe, por nuk arriti të kishte një punë në shkollën lokale sepse ai nuk mund ta duronte praktikën e tyre të ndëshkimit trupor. Ai, me pak fjalë, ishte i pakënaqur me çdo trajektore të dukshme.
Më pas Thoreau krijoi një miqësi të shquar me Ralph Waldo Emerson (1803-1882). Emerson besonte në Transhendentalizëm, një pikëpamje që shpreh se bota është e ndarë në dy realitete: realiteti material dhe ai shpirtëror. Transhendentalistët vënë theks në rëndësinë e shpirtit përmbi materialen kur është fjala për të udhëhequr një jetë të përmbushur.
Emersoni dhe transhendentalizmi i tij patën një ndikim shumë të madh tek Thoreau. Për më tepër, Emerson e frymëzoi Thoreau për të punuar seriozisht për t’u bërë një shkrimtar.
Shtëpia e Thoreau ishte plot dhe e zhurmshme, dhe puna në biznesin e lapsave i dukej e lodhshme dhe jo frymëzuese. Por Emërson kishte në pronësi një parcelë toke në pyllin që rrethonte Walden Pond aty pranë, dhe në vitin 1845 ai e lejoi Thoreau të ndërtonte atje një kasolle të vogël (3 me 4.5 metra). Aty kishte tre karrige, një shtrat, një tryezë dhe një llambë.
Thoreau u largua me 4 Korrik me dy qëllime: që të shkruante një libër dhe të konstatonte nëse ishte e mundur që të punonte një ditë në javë dhe t’i kushtonte gjashtë punimit të tij filozofik.
Në dy vitet e tij në kabinë, Thoreau shkruajti punimin e tij më të njohur: “Walden; ose “Life in the woods” e cili u botua përfundimisht në vitin 1854. Ishte një sukses modest komercial dhe letrar në atë kohë, por do të bëhej një tekst frymëzues mbi vetë-zbulimin.
Thoreau argumentoi se arratisja e tij në Walden Pond nuk ishte thjeshtë për të kaluar një relaksuese në pyll.
Ai u largua atje “për të jetuar në thellësi dhe për të thithur thelbin e jetës”, siç e shpreh ai: unë u zhvendosa në pyll sepse dëshiroja të jetoja në liri për të përballur vetëm faktet thelbësore të jetës, dhe të shikoja nëse nuk do mund të mësoja atë që kisha për të mësuar, dhe jo se kur erdha për të vdekur, zbulova se nuk kisha jetuar.
Thoreau besonte se njerëzit shpesh e “humbnin” jetën – ata mbeten aq të mbërthyer në mënyrat e tyre, saqë nuk arrijnë të kuptojnë se ekzistojnë qasje të tjera drejt përmbushjes: “duket sikur njeriu kishte zgjedhur me dashje mënyrën e zakonshme të jetesës sepse e preferonte atë. Prapë, ata mendojnë se nuk kishin zgjidhje tjetër. “Pas disa kohësh në kabinë, Thoreau zbuloi një mënyrë jetese të ndryshme, më të vetëdijshme.
Për të filluar, Thoreau arriti në përfundimin se në të vërtetë kemi nevojë për shumë pak gjëra. Ai sugjeroi se ne mendojmë për gjërat që na përkasin në terma të asaj sa pak mund të arrijmë me to, në vend të sa shumë mund të marrim. Paraja, besonte ai, është e tepërt, sepse nuk na ndihmon të zhvillojmë shpirtin.
Puna, në kuptimin tradicional, është gjithashtu e panevojshme: “Sa për punën ne nuk kemi asnjë pasojë.” Thoreau synonte të punonte për vetëm një ditë në javë, dhe zbuloi se kjo ishte krejtësisht e mundur.
Ai tregoi se të ecësh në një distancë prej 30 milje të një udhëtimi me tren të merrte një ditë, por të punosh për të fituar para për të paguar të njëjtin udhëtim do të të merrte më shumë se një ditë.
Më e mira nga të gjitha, ecja na lejon të shohim natyrën dhe na jep kohë për meditim – dhe kjo, sipas pikëpamjes së Thoreau, ishte se për çfarë ishte koha: “Unë zbulova, se duke punuar rreth gjashtë javë në një vit, mund të përballoja të gjitha shpenzimet e jetesës. Të gjithë dimrat e mi, po ashtu shumicën e verave, kisha liri dhe qartësi për studim.”
Miku i Thoreau, Emerson shkruajti: “Njeriu i civilizuar ka ndërtuar një kolltuk, por ka humbur përdorimin e këmbëve të tij.” Thoreau në mënyrë të ngjashme nuk kishte besim në shoqëri dhe “progresin” që ajo dukej se bënte. Ai vlerësoi thellësisht atë që ai e quajti vetëbesim.
Ai ndjeu se pavarësia ekonomike nga njerëzit e tjerë dhe nga qeveria ishte vendimtare, dhe ndërsa iku kuptoi se ne kemi nevojë për shoqërinë e njerëzve të tjerë kohë pas kohe, ai ndjeu se shumë shpesh ne e përdorim shoqërinë e të tjerëve për të mbushur boshllëqet në brendësinë tonë të cilat kemi frikë t’i përballim vetë.
Detyra e të mësuarit të jetosh vetëm ishte, për Thoreau, jo dhe aq për realizimin e punëve të përditshme por për t’u bërë një shok i mirë i vetes, duke u mbështetur në rradhë të parë dhe mbi të gjitha tek vetja për shoqëri dhe udhëzim moral: “Këmbëngulni në veten tuaj; kurrë mos imitoni. Dhurata juaj që mund ta jepni çdo moment me forcën kumulative të kultivimit të një jete të tërë; por për talentin e adoptuar të një tjetri, keni vetëm një zotërim të përkohshëm, gjysmak.
“Mbi të gjitha, duhet të ndryshojmë veten përpara se të kërkojmë të ndryshojmë botën, thoreau e shikonte shpesh teknologjinë si një shpërqëndrim të panevojshëm. Ai pa përfitimet praktike nga shpikjet e reja, por ai gjithashtu paralajmëroi se këto risi nuk mund t’i adresoheshin sfidës së vërtetë të lumturisë personale: “shpikjet tona janë zakonisht lodra të bukura, të cilat tërheqin vëmendjen nga gjërat serioze… Ne jemi në nxitim të madh për të krijuar një telegraf magnetik nga Maine në Teksas; por Maine dhe Texas, mund të mos kenë asgjë të rëndësishme për të komunikuar.”
Ajo çfarë na duhet për të qënë të lumtur nuk është puna apo paraja apo teknologjia apo madje edhe shokët, por koha. Thoreau besonte se duhet t’i drejtohemi natyrës, e cila është plot me rëndësi shpirtërore. Ai kërkoi “të ishte gjithmonë në gadishmëri për të gjetur perëndinë në natyrë.” Ai mendoi për kafshët, pyjet, dhe ujëvarat të vlefshme si për nga bukuria edhe për rolin e tyre në ekosistem.
Ne më së miri mund ta kuptojmë veten si pjesë të natyrës; ne duhet ta shikojmë veten si “natyra që shikon në natyrë,” më shumë se si një forcë të jashtme apo mjeshtër të natyrës.
Mbi të gjitha, natyra siguron kuptimin që paraja, teknologjia dhe opinionet e njerëzve të tjerë, nuk munden, duke na mësuar të jemi të përulur dhe më të vetëdijshëm, duke nxitur introspektin dhe vetë zbulimin. Thoreau besonte se me llojin e duhur të ndërgjegjes, qeniet njerëzore mund të kapërcenin limitet dhe idetë e tyre të mëparshme.
Kjo gjendje mendore – dhe jo paraja apo teknologjia – do të siguronin progres të vërtetë. Ai deklaroi në mënyrë optimiste “vetëm ato agime për të cilat jemi zgjuar. Ka shumë ditë për të aguar. Dielli është vetëm një yll i mëngjesit.” Nëse e largojmë veten nga shpërqëndrimet dhe lëmë pak kohë për një soditje të vogël, zbulime të reja na presin.
Mbase testamenti më i mirë i vlerave të mendimit individual të Thoreaut dhe autenticitetit personal është se idetë e tij e drejtojnë në përfundime të fuqishme politike. Ai besonte se njerëzit duhet të sillen në atë mënyrë që do ta bënte qeverisjen e tyre më të moralshme, duke i dhënë përparësi ndërgjegjes së tyre morale mbi diktaturat e ligjit.
Në “Resistance to Civil Government” (1849), Thoreau argumentoi se njerëzit janë të detyruar moralisht që të sfidojnë një qeveri që mban ligje hipokrite ose flagrante.
Qeveria Amerikane e kohës së Thoreau, në pikëpamjen e tij, kërcënoi Meksikën me luftë në vitin 1846 për të zgjeruar territorin e saj; gjithashtu mbështeti skllavërinë. Kështu Thoreau iu drejtua asaj që e quajti “mosbindje civile” – duke iu rezistuar paqësisht ligjeve imorale – në shenjë proteste.
Në korrik të vitit 1846, ai nuk pranoi të paguante detyrimin e tij të taksave për të mos paguar për luftën dhe skllavërinë Meksikane-Amerikane. Për këto ai kaloi një natë në burg, një aventurë që frymëzoi shkrimin e esesë së tij “Resistance to Civil Government”. Nuk do të ketë kurrë një Shtet me të vërtetë të lirë dhe të ndriçuar derisa Shtetet ta njohin individin si një fuqi më e lartë dhe e pavarur, nga i cili vinë të gjitha fuqitë dhe autoritetet e tyre, dhe e trajton atë në përputhje me rrethanat,” shkroi ai. “unë kërkoj, jo menjëherë një qeveri, por menjëherë një qeveri më të mirë”.
Kjo nuk ishte derisa u zgjodh nga reformatorët e mëvonshëm se “Mosbindja Civile” – siç u quajt më vonë – u bë një nga pjesët më me influencë të filozofisë politike Amerikane në histori. Mahatma Gandhi miratoi idenë e Thoreaut për mosbindjen e padhunshme si një model për luftën e tij kundër Kolonializimit Britanik, dhe iu drejtua Thoreaut si “një nga burrat më të mëdhenj dhe më të moralshëm që kishte nxjerrë Amerika”.
Në Luftën e Dytë Botërore, një numër njerëzish në Danimarkë miratuan metodat e “Mosbindjes Civile” për t’i rezistuar lëvizjes Naziste, dhe Thoreau u bë hero atje. Për më tepër, Martin Luther King përdori idetë e Thoreau në luftën e tij për barazi për Afrikano-Amerikanët.
Ekspozimi i parë i Martin Luter Kingut ndaj metodave paqësore të protestës erdhi kur ai lexoi punën e Thoreaut në vitin 1944; ai u bind se “mosbashkëpunimi me të keqen është po aq detyrim moral sa bashkëpunimi me të mirën”.
Pavarësisht nga koha e tij si një vetmitar, Thoreau na mëson se si t’i afrohemi shoqërisë sonë frikësuese, shumë të ndërlidhur dhe moralisht shqetësuese. Ai na sfidon që të jemi autentik jo vetëm duke shmangur jetën materiale dhe shqetësimet e saj, por duke u angazhuar me botën dhe duke tërhequr mbështetjen tonë për qeverinë kur ne besojmë se po vepron padrejtësisht. Kjo mund të na bëjë të mos ndihemi dhe aq rehat: sa prej nesh dëshirojmë të rrezikojmë lirinë apo zotërimet tona për një akt sfidimi?
Megjithatë, mosbindja civile është bërë një nga format më të fuqishme të bërjes së “asgjësë” (duke shmangur veprime të caktuara) që bota ka parë ndonjëherë. Thoreau mbetet shumë i rëndësishëm, sepse ne nuk jemi shumë larg problemeve që ai ka kërkuar të adresojë. Theksi i tij në kursim dhe në te kthimi i shpinës ndaj botës materiale është një pikëpamjet e reja në një botë me probleme ekonomike.
Në të vërtetë, interesimi për Thoreau ndodh në kulm të krizave ekonomike: gjatë depresionit në vitet 1930, filozofia e tij u bë veçanërisht popullore në Amerikë. Megjithatë, siç Thoreau ndoshta do të argumentonte, nuk duhet të ndodhe një krizë e rëndë që ne të vëmë në dyshim një jetë materialiste. Ne gjithashtu mund të vazhdojmë të mësojmë nga vlerësimi i tij për natyrën dhe mundësitë psikologjike që ofron.
Thoreau u bë më vonë një shenjt mbrojtës i lëvizjes mjedisore; Sierra Club-një nga organizatat më të mëdha të mjedisit në Amerikë-përdor sloganin e Thoreau-it, “Në egërsi është ruajtja e botës”, si mantra e tyre udhëzuese.
Pasi u largua nga Walden, Thoreau udhëtoi gjerësisht, e kaloi kohën duke punuar si anketues dhe botoi shumë ese të tjera, veçanërisht për mjedisin. Ai kishte luftuar me tuberkulozin që nga vitet e tij të kolegjit dhe u sëmur nga ai përsëri pas një shëtitjeje për të numëruar unaza pemësh.
Ai vdiq tre vjet më vonë në 1862, vetëm 44 vjeç. Megjithatë, veprat e tij jetojnë dhe na kujtojnë se sa e rëndësishme është ta heqim vëmendjen nga paratë, teknologjia dhe pikëpamjet të njerëzve të tjerë për të jetuar sipas natyrës sonë të brendshme.
