Nga Luan Kalana*
“Gjuha Shqipe-nje nga gjuhet me te vjetra ne Bote…” “Fjalet e ashtuquajtura “huazime”apo turqizma, janë Fjalë të vjetra Shqipe…”
“Turqishtja ka huazuar, (marre )më shume fjale Shqipe, se cdo gjuhe tjeter..” -Sami Frashëri i njohur në kohën e tij si Shemsedin Sami Bej (1 qershor 1850, Frashër, Permet – 18 qershor 1904, Stamboll ) ka qenë funksionar dhe intelektual ne Perandorisë Osmane si dhe një Dijetar, filozof, studjues, gazetar, shkrimtar, dramaturg, perkthyes, gjuhetar dhe ideologu themelor i Rilindjes Kombëtare me vepren historike letrare, pamflet “Shqiperia ç’ka qene, ç’është dhe ç’do të behet”, duke luftuar me pene dhe me diplomaci për çeshtjen e Pavaresisë të Shqiperisë, së bashku me dy vëllezërit e tij Abdylin dhe Naimin. (shih me shumë Leterature dhe Wikipedia ). -Sami Frasheri-Duke qene njohes dhe foles i disa gjuheve të vjetra e te reja indoevropiane, arabisht, persisht, sanskritisht, latine, greqisht, frengjisht, turqisht, gjate punes studimore per veprat gjuhesore ne gjuhen Shqipe dhe Turqisht,, si Abetare e Gjuhes Shqipe,Shkronjetore e gjuhes Shqipe,Gjeogarfia shqiptare, Enciklopedia e pare Shqiptare si dhe hartimi e perpunimi i disa Fjaloreve, autori i Fjaloreve Turk . Edhe sot perdoret Fjalori i Gjuhes Turke, perpiluar dhe shkruar nga nje Shqiptar, nga i madhi Sami Frasheri.- Ai ,Samiu ariti ne disa perfundime te verteta shkencore gjuhesore, qe duhen ripare dhe vleresuar, se -Gjuha Shqipe eshte nder gjuhet me te vjetra ne bote, jo vetem indoevropiane por dhe te njerezimit. -Gjuha Turke ,ka huazuar (ka marre) me shume Fjale Shqipe,se cdo gjuhe tjeter.Te ashtuquajtur “turqizma” ,fjale te vjetra te gjuhes shqipe nga disa studjues ,vendas e te huaj,ai i vlerson shkencerisht se ajo jane fjale te vjetra te pastra leksikore-mofologjike te Shqipes. P.s.-Pa e zgjatur dhe pa u mburur,duke u mare personalisht me studimim dhe mbledhjen e Fjaleve te vjetra te Shqipes ,ne treven e Devollit,i cili mbijetoi si doreshkrim,gjate periudhes 20 vjecare si ish Mesues i Gjuhes Shipe ne Shqiperi,hasa ne kundershti te hapura,nga akademike, gjuhetare, studjues, mesues, duke i quajtur rreth disa mijra fjale te vjetra e te rralla te shqipes ne Devoll,-Fjale Shqipe dhe jo Turqizma apo huazime te turqishtes . Edhe sot ndeshem me kete kundershti ,dukei quajtur fjalet e vjetra te Shqipes -turqizma apo huazime turke, sic duket i ka ngelur ora ne vend dhe mbeshteten vetem ne teorite qe kane marre neper shkolla nga ish “baballaret” e ashtuquajtur te gjuhes shqipe…pa kaluar ne disa ekstreme radikale që thonë që Gj.Skenderbeu dhe ne shqiptaret qenkemi turk e kaure.?!.Na mbyti injoranca,mercenarizmi , islamizmi ,c’behet, ku shkohet keshtu?!
Veprat -Dashuria e Talatit për Fitneten– romani i parë në turqisht (1872)
Besa ose Mbajtja e premtimit – dramë në gjashtë pamje (1875)
Gjave– dramë me pesë pamje (1876)
Qytetërimi islam – nga seria
“Biblioteka e xhepit” (1879, 1885)
Fjalor -frëngjisht-turqisht (1882/85)
Abetare e gjuhës shqipe (1886)
Shkronjtore e gjuhës shqipe (1886)
Dheshkronjë – libër gjeografie (1887.
-Enciklopedia e parë Shqiptare,- në turqisht (1889–1896)
Fjalor arabisht-turqisht (1889)
Vepra pamflet, shqip dhe turqisht-”Shqipëria ç’ka qenë, ç’është e ç’do të bëhet “(1899) – Fjalor i Turqishtes te Re (1901)
Shkroi e mblodhi
*Luan Kalana-Ish Studjues dhe Mesuses i Gjuhes Shqip
