Kryeministri në detyrë i Republikës së Kosovës, Albin Kurti i është drejtuar përmes një letre Komitetit për Punë të Jashtme të Parlamentit Evropian ku sqaron situatën politike në Kosovë, pas mocionit të mosbesimit të votuar në Kuvendin e Kosovës, e deri tek përgjigja e Komisionit të Venecias që erdhi pas vendimit të Gjykatës Kushtetuese për pezullimin e dekretit, me të cilin presidenti e ka mandatuar Avdullah Hotin nga Lidhja Demokratike e Kosovës për formimin e qeverisë së re.
Në këtë letër, Kurti shkruan se “presidenti i Kosovës me mbështetjen e disa partive politike ndërmori një seri veprimesh në përpjekje për të improvizuar një skenar antikushtetues, nën arsyetimin se nuk kishte kushte për organizimin e zgjedhjeve, duke përmendur po ashtu se me këto veprime u shkel edhe qëndrimi i kryetares së Parlamentit, Vjosa Osmani”.
Kurti, në letër shkruan edhe për kërkesën drejtuar Komisionit të Venecias, për çka ka thënë se, mendimi i këtij komisioni, do të ofronte një pamje objektive me parimet kushtetuese.
“Në këto rrethana, Qeveria në fuqi përgatiti një kërkesë drejtuar Komisionit të Venecias, me qëllim që të sigurohej një mendim nga ai institucion në lidhje me kompetencat e Presidentit për të shpërndarë Kuvendin dhe rolin e tij në formimin e Qeverisë. Një mendim nga Komisioni i Venecias do të ofronte, për të gjitha palët e përfshira, një pamje objektive dhe krahasuese me parimet kushtetuese që i karakterizojnë kushtetutat bashkëkohore”, shkruan Kurti në letër.
Kurti tutje ka shtuar se Gjykata Kushtetuese gjithashtu ka theksuar se Presidenti nuk ka të drejtë të marrë iniciativa në lidhje me formimin e Qeverisë.
Për më tepër, ai ka shtuar se, askund në Kushtetutë nuk ka ndonjë afat të parashikuar brenda të cilit fituesi i zgjedhjeve duhet t’i propozojë Presidentit një kandidat.
“Prandaj, me ndërmarrjen e iniciativës së tij për ta formuar Qeverinë, duke keqinterpretuar kërkesat e fituesit të zgjedhjeve për sqarime mbi bazën kushtetuese rreth veprimeve e tij, dhe duke shpikur një afat që nuk parashikohet askund në Kushtetutë, Presidenti ka vepruar qartë duke shkelur Kushtetutën e Republikës së Kosovës. Në dritën e këtyre fakteve, anashkalimi i Kushtetutës dhe aktgjykimeve të Gjykatës Kushtetuese nga ana e një Presidenti që merr rol aktiv politik, pavarësisht se Kushtetuta nuk lejon një rol të tillë, është krejtësisht e qartë. Kjo është vërejtur publikisht jo vetëm nga fituesi i zgjedhjeve, por edhe nga ish-anëtarët e Komisionit Kushtetues që hartuan Kushtetutën, si dhe nga analistët kushtetues dhe ekspertët e shoqërisë civile”, ka shkruar ai.
Kryeministri në detyrë, ka njoftuar këtë Komitet me pyetjet drejtuar Komisionit të Vencias, lidhur me kompetencat e presidentit për caktimin e mandatarit.
1. A është në përputhje me Kushtetutën mos thirrja e presidentit për t’i caktuar zgjedhjet e reja pas mocionit të suksesshëm të mosbesimit ndaj qeverisë?
2. A është në përputhje me Kushtetutën afati i fundit i vendosur arbitrarisht nga Presidenti për nominimin e kandidatit për kryeministër dhe formimin e qeverisë?
3. A e ka tejkaluar presidenti rolin dhe funksionin e tij si Shef i Shtetit, me imponimin e vullnetit të tij në procesin e formimit të “Qeverisë së re”, në këtë mënyrë jo në përputhje me Kushtetutën.
4. A është në përputhje me Kushtetutën tejkalimi i partisë fituese të zgjedhjeve dhe formimi i “Qeverisë së re”, duke u bazuar në konsultat me partitë politike humbëse?
Në këtë letër Kurti thekson se vazhdimisht ka kërkuar nga presidenti që të bëjë të qartë bazën kushtetuese të veprimeve të tij, pas mocionit të mosbesimit, pasi siç shkruan ai veprimet e presidentit pas mocionit të mosbesimit të datës 25.03.2020, dallonin nga veprimet që kishte marr pas mocionit të mosbesimit të datës 10.05.2017 si dhe tjerat që janë marrë nga presidenti i mëparshëm pas mocionit të datës 02.11.2010.
“Në të dyja këto raste të fundit, Kuvendi ishte shpërbërë në të njëjtën ditë kur u votua mocioni i mosbesimit. Presidenti kurrë nuk u përgjigj kërkesave të Kryeministrit, por vazhdoi përpjekjet e tij për të përmbytur përpjekjet e tij për të formuar një qeveri të re përmes skemës së tij antikushtetuese”, thuhet ndër të tjera në këtë letër.
“Duhet të theksohet se rendi kushtetues në Kosovë ndryshon në thelb nga ai i shteteve të tjera në Evropë, jo vetëm nga ato shtete në të cilat parashikohet një mocion konstruktiv mosbesimi, por edhe nga ato në të cilat një përpjekje e vetme për të formuar një qeveri pasi lejohet mocioni i mosbesimit. Në Kosovë, shpërbërja e Kuvendit, në përputhje me nenin 82.2 të Kushtetutës, është e vetmja mundësi e parashikuar nga kornizat e Kushtetutës pas miratimit të një mocioni të mosbesimit në përputhje me nenin 100 të Kushtetutës. Në të kundërt, neni 95, i cili përcakton procedurën e zgjedhjes së një qeverie, parashikon formimin e një Qeverie të tillë vetëm pasi të mbahen zgjedhjet e përgjithshme parlamentare, ose pas dorëheqjes së Kryeministrit ose pozicioni i tij të mbetet bosh”, shkruan Kurti në letër.
“Kështu, situata në të cilën Kryeministri “jep dorëheqjen ose për ndonjë arsye tjetër posti bëhet i lirë” i përket personit që ushtron funksionin e Kryeministrit, ndryshon nga mocioni i mosbesimit, i cili i përket Qeverisë në tërësi. Për këtë arsye, mocioni i mosbesimit në Qeveri në tërësi (si një organ kolektiv) nuk mund të barazohet me pozicionin e Kryeministrit (si një organ individual) duke u lënë i lirë. Për këtë arsye, neni 95 është i pa zbatueshëm në situatën aktuale”, thuhet në letër.
Për më tepër Kurti shkruan se kornizat e Kushtetutës gjithashtu thotë se në momentin e zgjedhjes në postin e Kryeministrit ose Ministrit, një deputet heq dorë nga pozita e tij si deputet i Kuvendit.
“Ky ishte një rregull i ri kushtetues që u largua me vetëdije nga Korniza Kushtetuese e Vetëqeverisjes së Përkohshme në Kosovë, paraardhëse e Kushtetutës aktuale. Për këtë arsye, lejimi i formimit të Qeverisë pas një mocioni të mosbesimit nuk parashikohet në Kushtetutën aktuale, sepse kjo do të shërbente si një mekanizëm për opozitën jo vetëm për të rrëzuar Qeverinë, por edhe për të hequr nga jeta institucionale kandidatin më të votuar në zgjedhje të drejtpërdrejtë nga populli. Për më tepër, edhe nëse do të zbatohej neni 95 i Kushtetutës, në asnjë mënyrë nuk mund të injorohen aktgjykimet e Gjykatës Kushtetuese në çështjet KO103 / 14 dhe KO119 / 14. Këto gjykime theksojnë se fituesi i afërtë ose absolut i zgjedhjeve është partia politike ose koalicioni parazgjedhor që u regjistrua si i tillë në Komisionin Qendror të Zgjedhjeve, dhe kështu që merr pjesë në zgjedhje”shkruan Kurti.
Kurti në letrën drejtuar Parlamentit Evropian ka shkruar po ashtu se “me qëllim të sigurimit të stabilitetit politik, dhe në mënyrë që rezultatet e zgjedhjeve të mos ndryshohen me hamendje ose veprime administrative, Gjykata arsyetoi se Presidenti nuk mund të zhvillojë konsultime me ndonjë parti tjetër politike apo koalicion tjetër përveç fituesit të zgjedhjeve”, thuhet në letër.
