“Të shkruash Jeten, lere gjurme ne LETER,a nasjelltas
kur shkruan në Letër ,lere gjurme ne JETE !”
shkruan: Luan Kalana
1- Letersia -Arti i Fjales
-Te shkruash per fame ,eshte njesoj si te vraposh pas hijes tende ,qe s’e e arin dot kurre,te shkruash jeten ne art eshte lexueshmeri… -citon poeti Agim Shehu .E ritheksova kete thenije ,si prolog dhe prelud te shkruarit te krijimtarise artistike letrare,te rolit ,te vlerave e te misionit te saj ne jete si pararendese e progresit ne shoqeri.
Nuk pretendoj se jam as poet e shkrimtar,apo kritk letrar, por nje shkronjes i thjeshte modest,ish nje mesues letersie,qe gjithe jeten kam provuar te shkruaj ,nuk jam perfekt.Ne krijmtari me ka ndihmuar ,pervoja letrare shkollimi profesionalizmi ne degen e e gjuhes shqipe e te letersise,ku kam njohur e mesuar mjeshterine artistike letare por dhe zanati i mesuesise qe me ka inspiruar,krijimtaria letrare e nxenesve dhe studenteve te mij,hartimet dhe krijmtaria e tyre letrare e me talent.
Ja keshtu, ecim dhe shkruajme, nga nje ane duke njohur thëllë jetën, duke gërmuar si nje arkeolog, nga ana tjeter duke lexuar pa nderprerje sa me shume libra edhe sot,si nje eksplorues qe viziton boten,(mosleximi mplak mendimin,shteron muzen),duke ngjasuar me nje pende qe, te cilet lerojne me parmende token.Kemi levruar penen ne leter si ne avlemend,per te zgjedhur fjalen e shkruar,duke kerkuar “metaforen” edhe ne fund te oqeanit,ne thellesine e detit ,margaritarin ne molusqet,kemi hedhur mendimet frazat ne proze poetike,ndryshe nuk mund te shkruash ,krijimtari artistike letrare.
Duke lexuar nje poezi,nje poete e talentuar shkruante disa vargje ese,mesazh dhe altrernative,se neqofte se nuk meson “gjuhen e luleve,diellit,te dhimbjeve te fytyres qiellore ”,qe i japin gjalleri e ngrohtesi jetes dhe poezise,nuk mund te behesh poet.Ndersa poeti modern lirik Rusi,shkon me tej,dhe e shtron si domosdoshmeri per poezine te mesuarit e gjuhes te Galaktiva,per te vizituar yjet nderplanetare ,se ndryshe perfundon ne meteor dhe zhdukesh.M’u desh kohe e gjate,gjyesem shekullore te mesoj kete gjuhe dhe ende jam nje shkronjes modest.
Nuk mund te mohoj ,ndihmen pervojen letrare direkt apo inderekt,te poeteve dhe shkrimtareve te medhenj,duke ndjere nga afer fjalen e mjeshtrave letare si te poetit te pavdekshem Dritero Agolli ,Nderi Kombit (shih fotot),te poetit kombetar Agim Shehu sot ne Zvicer,te pedagogut tim te Letresise dje dhe sot, poeti korcar prof .Vangjush Ziko,ne krijimtari te pareshtur ne moshe rreth 90 vjecare, sot me banim ne Kanada,me poezine e tij lirike,klasike e moderenedh perkthime ,duke u zhyter si nje pulembar ne thellesine e akullnajave te polit te veriu e del ne sipafaqe te ajsbergu, per te kerkuar “lulen e bores”,bukurine e Jetes,pa haruar dhe ”lendinen e loteve” te qytetitit te tij j,te serenatave,-keshtu shkruhet poezia ,pohon “ustai”,na porosit shpesh here, me eset-t etij te rinovuara,”maestroua” mjeshtri i estetikes metrike te poezise.
Kjo ka qene jo vetem avantash por nje shtytes ,katalizator si thone ne reaksionet kimike ,per te shkruar.por asnje here s’me ka shkuar ndermened ,edhe sot ,se do behem nje dite poet e shkrimtar,por thjesht nje publicist letrar.
Te shkruash ,krijmatari letrare eshte art me vete,Letersia eshte pjese e artit,vec pasionit duhet te kesh talent.Frymezimi,”muza”letrare qe buron nga shpirti krijues,kerkon dhe mjeshteri artistike.I permenda keto fraza fraza teorike dhe pervoje letrare,jo per ti thene Stop ,talenteve te reja dhe krijuesve letrare,por perkundrazi per ti inkurajuar,ti nxitur me vullnet e durim,pasi cdo gje e mundshem eshte e kapur.
E njoh veten nuk jam i talentuar,prandaj shkruaj me shume ne proze,se poezia do talent te lindur ashtu si byrazeri im ,kolegu ,bashkefshatari im vishocicari devolli, poeti famos lirik i Korces dhe i Shqiperise,i madhi Skender Rusi.
Koj ka qene dhe eshte mendesia ime e te shkruarit, thjeshte pa ndonje filozofi ,me gjithese e njof dhe filozofine ne teori se dhe per kete kam studiuar e mbaruar dhe me ka ndihmuar.Kam kapur nje teme te thejsht pa fantazi ,te shkruaj jeten, jo rutinen,por ta kerkoj ta zgjedh te bukuren e saj ,ne te mire e ne te keq ,me vizionin e se ardhmes ,per te lene gjurme ne brezat qe do vijne,ja ashtu si bleta qe mbledh nektarin nga lulet “me te mira” dhe derdh mjalte ne zgjoje,ne kuptimin figurativ ,pa u mburur..Personazhet e mij nuk jane heronj te absolitizuar ,por njerzit me te thjeshte ,punetore fshatare,ndertues ,bujq blegrore ,shofere,nxenes ,nena amvisa, baballare te mencur .
2-Pervoja Jetesore
Kam rendur e vrapuar neper ugaret plisat e fushave ,kodrave maleve ne tere Shqiperine ,shkolle me shkolle,ashtu si Devollin qe e njoh me dhembe e dhemballe dhe kam shkelur me pellembe ,por edhe tere Shqiperine nga Veriu ne Juge,si mesonjes .Aty kam,gjetur e takuar e pershkruar personazhet e mij ,tokesore. Kush me bukur se poeti popullor Dritero Agolli,i ka kenduar dhe thurrur himne e lavdi Baballereve tane trima te pavdekshem,te mencur e punetore ,qe nuk u perkulen kurre ne jete.Ndoshte kjo eshte arsya qe lexuesit e dashamiresit e shume te shkrimve te mija ,gjejne veten e tyre ,jeten e tyre si personazhe te vertete e reale.”Ne ate bote te vogel ,ne perceptojme permast e botes te madhe”-thekson shkrimtari i shquar dhe mjeshter i kritkes letrare ,Mark Simoni .Mendoj se ky eshte dhe celesi i suksesiti te krijimeve ,shkrimve te mija modeste ,qe kerkohen e ripostohen e botohen ne internet e ne libra.
I përmenda te gjitha këto si parentese ,qe ne rugën e suksesit,të krijimtarise time te thejshte letrare ,nuk kam qene vetem, përkundrazi mes kolegeve shokeve krijues por dhe lexues te pasionuar,që më kanë postuar e botuar shkrimet mija. Pra thjesht ,pa mburje ,nuk e kam reklamuar apo shitur “mallin” ne pazar,por ma kane blere pa e hedhur ne treg. Sinqersiht kam qene dhe jam i befasuar edhe sot. Nuk e i kam njohur me pare, as nuk i kam takuar edhe sot fizikisht, por thjesht miqesi vitruale, letrare. Dhe keta jane të shumtë ,po përmend veten disa në shënjë respekti e mirenjohje duke i konsideruar ,si pjese perberes,bashke autore , te krijmatrise time letrare.Do te vecoja shkrimtarin e redaktorin letrar te botimve te librave te mija ,mjeshtrin artist Kosta Nake,filimisht me postimet ne gazeten “BILISHTI’ pastaj “EORDDE” e deri ne botimin e librave te mija ,pa qene une prezent ne asnje rast me shtypshkronjen,Me Kosten u njoha e u takova pas pesembedhjete vjetesh.
Te njejten gje mund te them per devolliun e pekushtuar me origjine,por i ritur ne Kavaje ,inxhinjerin elektronik me banim ne Athine,Greqi,Emberjet Metolli,ose shkurt Miri Metolli,me websaitin dhe portalin e internetit Devolli.net. aq te degjuar dhe lexuar menaxheri e administratori i Radio Devollit qe degjohet ne tere boten,autor dizenjator i kapakeve te librave te mij.Me Mirin ede edhe tani pas 20 vjetesh e kusur ,ende nuk jam takuar,bile ai ka shkuar Vishocice me familjen e tij ka pare Mamane time ,i jam borxhli per jete.
Keshtu mund te permend me rradhe ,recesionostin e shkrimeve dhe botimmeve te librave ,shkrimtarin Agim Bacelli me banim ne New York,i cili me klubin letrar korcar , Bota e Re,hapi portat e klubit ,per postimin e te gjitha shkrimve te mija,nje privilegj i madh per mua dhe inspirim cilesor letrar.
Te më falni se meritojne vlersime edhe të tjere, miq e shokë kolegë ,qe edhe nuk i kam njohur , e pabesueshme për lexuesit, që postojnë shkrimet e mia, si z.Gezim Marku me websaidin “Zemra Shqiptare”, si dhe poetin Vullnet Mato, Namik Selmani,znj Ermira Babamusta, me “Prishtina.press” e te tjere si deri me sot ende nuk i kam njohur si ,z.Gjin Musa, z.Rexhep Kastrati, z.Niman Hoxha, z.Fatmir Terziu,z.Agron Shele,z,Albert Zholi me websaidet portalet dhe gazetat e tyre,e te tjere. Do te veçoja foleset e talentuara te Radio Athina ne shqip, Bardha Mance, me intervistat e saj,znj.Anila Gremi Kushova,tëRadio Londrës e të tjere.
Do ti mbetej hatri po mos permendja bashkepunimin me artisten poete atdhetare ,znj Zamira Korance,bashkeautore te librit “Antologjia Poetike Kombetare” I Gj K.Skenderbeu si dhe tani me ‘Antologjia Poetike Kombetare” II Ismail Qemali,qe shte gati per botim.
E pa kursyer ka qene dhe ndihma dhe mbeshtetja e poetes devolleshe me banim ne Washington DC,znj.Merita MecCork (Bajraktari) ne propgandimin e krijimtarise time letrare ,te librave te mij,ne mediat amerikane,sic nuk eshte rasti ,futja e librave te mij ne inventarin e Biblotekes Kombetare te Kongresit Amerikan ne Washington.Do te theksoja dhe bashkepunimi me stafet e Biblotekave amerikane ,me shkrimtarin dhe senatorin amarikan prof.Bob Graham ketu ne Florida,te publicistes Nancy Caren,e te tje.
Për në fund, pa e e mbaruar listen kam lënë ,bashkëpunimin dhe inspirimin në postime si dhe botimet ëe Antologji Poetike Boterore, me Presidentin e Pegasi Albanmian, shkrimatrin univesal Porf .Kristaq Shabani. kandidat për cmimin NOBEL në Letërsi.
Nuk do le pa permendur se e meritojne, si pjesë e krijimtarise time,edhe ata artiste poete e dizenjatore qe kanë përcjellë postimet tona të shoqëruara me fotot dhe imazhet nga më të bukura, terheqese dhe të lexueshme duke merituarnje falenderim special, si poeti artist Rame Smajli, Genci Hysi, Lazri Viky, Oltjon Nebiaj, Igbale Maluku, Seli Murati e shumë të tjere.
Ne rrugen e suksesit, asnjehere mos ndalemi, për të arritur te pamunduren ne krijimtari, nuk duhet të mbyllemi vetem ne “kullen e fidlishte”te krijmtarisë ,por te dalin jashtë ,t’i paraprijmë jetes në mjediset sociale, por vecse, nuk duhet të harrojmë ,pa shkruar me anesi, se artisti shkrimtari poeti nuk duhet të jete i grupimeve shoqerore te majta e te djathta,as ti perkase Partive,por ideali i tij eshte Liria ,Paqja ,ai duhet te jete qytetari i Planetit.
Me ka ndihmuar edhe fati ne akumulimin e nxitjen e pervojes time letarare ,duke kaperxyer,ne kohe e ne hapesire,midis dy kontineteve Europe dhe Amerike,te ndeshem me dy sisteme antgoniste ,kalimtar midis dy shekujve, të shek.XX te Luftes dhe shek.te ri XXI te Paqes te shpreses.
-Te shkruarit si mergimtar ,pozicion dhe pergjegjesi i dyfishte per nje shkronjes ,njeri me dy Atdhe, duke i mëshuar më një peshë rëndese penes dhe artit te te shkruarit, më ndjenjë dashurie të pakufushme për vendlindjen, disi e çuditshme për vendin Ame, dhe mbijëtese me ropatje për të jetuar në nje vend te huaj ,e pabesueshme për lexuesit ne Shqiperi, duke i paraprire te ardhmes, ndergjëgjesimit të gjeneratave të reja, më parë te prinderve ,pastaj te femijve ,mbesave e niperve, ne mbrojtje nga asimilim kombetar,për të mbajtur gjallë traditat dhe gjuhën shqipe, qe krijimtaria artistike letrare të jetë totalisht, pishtar i shqiptarizmit, i paqes dhe vellazërimit njerëzor.
3- Shkronjesi dhe Mesazhi
-Krijuesi letrar, shkronjesi le gjurmë të gjeografise të jetës se tij, të lidhjeve sociale me mjediset ku ka jetuar, pa dyshim kjo eshte lidhje dialektike thelbesore, qe e ben me te besuseshem tek lexuesi, por duke dale paralelisht nga njohja lokale, në sferën tjeter të njohje globale, kjo do te rise nivelin cilesor ne gamën e krijimtarise e do të bëjë përgjithesime artistike reale me vizionin e se ardhmes.
Leteria si arti i Fjales ,duhet te jete pejese e Jetes,e kohe se lire te lexuesit,e kuptueshme dhe frymezuese,te largoje stresin dhe rutinen,monotonine e perditshme, pjesë e ushqimit të shëndetshëm shpirtëor të Njeriut.
-Si rjedhim, sot në kohet moderne, edhe Letersia, si arti i fjalës, është shndrëruar ne njefare menyre ne biznes,keshtu qe kur hedh ne treg per botim ne leter apo postim ne skrinet e e internetit poezine ,ta zeme, p.sh.qumështin jo të gjithin ,por vetem ajkën, kjo pelqehet në treg dhe për kaq është i interesuar lexuesi. No Koment !
Pra motoja letrare është e thjeshtë:
– “Kur shkruan jeten ,lere gjurmë në letër dhe anasjelltas, kur shkruan ne letër, lere gjurmë në jetë.” Përvoja letrare shumëvjeçare ka rezultuar se “Ajo qe mbetet nga shosha e jetës, dhe lexohet në jetë të jeteve, ajo është krijmtari e vërtetë.”,një epitaf dhe lajtmotiv për shkrimtarët e e poetet.
Mirenjohje dhe borxhli për jetë kolegeve, lexuesve, inspiruesve, postuesve, sponsoreve dhe botuesve të mij, për krijmtarinë tonë letrare e modeste, qe pa ata sinqerisht ne do te ishim shkronjes të rëndomtë dhe të palexueshëm.
Florida SHBA.
E-mai :lumeka48@yahoo.com
